Η Ζάνα, 15 ετών και η Νάντια, 14 ετών, ζούσαν στην Αγγλία στις αρχές της δεκαετίας του 1980. Τα δύο κορίτσια νόμιζαν ότι θα πήγαιναν οικογενειακές διακοπές. Αντί για τον προορισμό που ήξεραν, όμως, βρέθηκαν σε ένα μακρινό χωριό της Υεμένης, τόπο καταγωγής του πατέρα τους, όπου παντρεύτηκαν παρά τη θέλησή τους.

Ο πατέρας τους, Μουθάνα Μόχσεν, τις είχε πουλήσει ως ανήλικες νύφες σε δύο φίλους τους, για 13.000 φράγκα. Η Ζάνα μετά από οκτώ εφιαλτικά χρόνια κατάφερε να ξεφύγει, ενώ η Νάντια και τα παιδιά της παρέμεναν σε αιχμαλωσία.

Στο βιβλίο «Πουλημένες», η Ζάνα Μόχσεν διηγείται τον δεκαετή αγώνα που έδωσε για να ελευθερώσει την αδερφή της. Η μαρτυρία τής Ζάνα είναι μία μόνο από τις πηγές στις οποίες βασίστηκε η θεατρική ομάδα «Ανδρομέδα» και ο σκηνοθέτης, Κοραής Δαμάτης, για να συνθέσουν το έργο «Εμπόριο», μια δυστοπία με θέμα το human trafficking, που ανεβαίνει στο θέατρο Radar.

Αληθινές μαρτυρίες θυμάτων, πανεπιστημιακές μελέτες, στατιστικά στοιχεία, ντοκιμαντέρ για το sex trafficking και την εμπορία οργάνων έγιναν η πρώτη ύλη της παράστασης σε σκηνοθεσία Κοραή Δαμάτη, που αν τη δεις δεν μπορείς να την ξεχάσεις.

Η εμπειρία του έργου σε κάνει να συνειδητοποιείς ότι μπορεί ένα «αόρατο» θύμα εμπορίας ανθρώπων να ζει δίπλα σου, χωρίς να το ξέρεις. Αυτός είναι ένας ακόμη ρόλος της τέχνης: Να σε κάνει να βλέπεις αυτό που υπάρχει δίπλα σου και «να διατηρεί τη μνήμη», όπως λένε τα κορίτσια της «Ανδρομέδας», που αποτελείται από τις Φανή Γρύλλη, Ντίνα Κούκου, Αναστασία Τσούτση και Σοφία Ρούβα.

Για να μιλήσουμε με αριθμούς, 40 εκατομμύρια άνθρωποι στον κόσμο βρίσκονται παγιδευμένοι στα κυκλώματα του trafficking, σύμφωνα με στοιχεία της οργάνωσης Α21. Τα θύματα ή οποιοσδήποτε έχει πληροφορίες για κάποια πιθανή περίπτωση μπορεί να καλέσει την 24ωρη γραμμή της Α21 (1109). Η εμπορία ανθρώπων είναι η τρίτη μεγαλύτερη και η γρηγορότερα αναπτυσσόμενη εγκληματική δραστηριότητα παγκοσμίως, μετά τη διακίνηση ναρκωτικών και όπλων.

Το human trafficking δεν αφορά μόνο τη σεξουαλική εκμετάλλευση των ανθρώπων, παρόλο που αυτή η πτυχή είναι το πρώτο πράγμα που έρχεται στο μυαλό όλων μας. Το καθεστώς σύγχρονης δουλείας, το οποίο επιβάλλεται σε εκατομμύρια ανθρώπους κάθε χρόνο, μπορεί να πάρει πολλές μορφές, σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία του ΕΟΔΥ:

• Σεξουαλική εκμετάλλευση ανδρών, γυναικών και παιδιών (καταναγκαστική πορνεία, σεξοτουρισμός).
• Εργασιακή εκμετάλλευση ανδρών, γυναικών και παιδιών (καταναγκαστική εργασία σε βιομηχανίες, σε αγροτικές εργασίες, σε οικοδομικές εργασίες ή σαν οικιακοί βοηθοί).
• Εκμετάλλευση παιδιών για επαιτεία ή διακίνηση ναρκωτικών.
• Εκμετάλλευση γυναικών και ανήλικων κοριτσιών για παράνομους γάμους και υιοθεσίες.
• Εκμετάλλευση ανδρών, γυναικών και παιδιών για αφαίρεση οργάνων.

Τα θύματα διακίνησης και εμπορίας ανθρώπων μεταφέρονται από το μέρος διαμονής τους σε μια άλλη πόλη ή ακόμα και σε μια άλλη χώρα, όπου κρατούνται παρά τη θέλησή τους. Το trafficking είναι μια διακρατική δραστηριότητα, στην οποία εμπλέκονται πάρα πολλά πρόσωπα και διεθνή εγκληματικά δίκτυα. Γι’ αυτό και είναι τόσο δύσκολο να εξιχνιαστούν οι υποθέσεις.

Μιλάμε για ένα νοσηρό φαινόμενο με τεράστιες προεκτάσεις, που δεν σταματά να αναπτύσσεται, καθώς αποφέρει στους εμπλεκόμενους τεράστια κέρδη, με μικρό ρίσκο. Οι συλλήψεις που πραγματοποιούνται είναι πολύ λίγες σε σχέση με τον πραγματικό αριθμό των περιστατικών, καθώς τα στοιχεία είναι ανεπαρκή και αρκετές φορές ακόμα και οι μάρτυρες δεν μιλάνε.

Οι εγκληματικές οργανώσεις που ασχολούνται με το human trafficking έχουν συνολικό τζίρο πάνω από 120 δισ. ευρώ ετησίως. Οι γυναίκες και τα παιδιά είναι πολύ πιο πιθανό να πέσουν θύμα των διακινητών. Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία:

• Το 90% των θυμάτων trafficking στην Ευρωπαϊκή Ένωση αφορά γυναίκες και ανήλικα.
• Στην Ελλάδα, οι γυναίκες και τα ανήλικα αποτελούν το 73% των θυμάτων, ενώ το 50% των καταγγελιών αφορά γυναίκες πρόσφυγες.

Οι πρόσφυγες και οι μετανάστες αποτελούν μια εξαιρετικά ευάλωτη πληθυσμιακή ομάδα απέναντι στο trafficking. Οι «κηδεμόνες» πολλών ασυνόδευτων προσφύγων είναι αρκετές φορές προαγωγοί. Παιδιά που έχουν έρθει στην Ελλάδα, χωρίς τους γονείς τους, «εξαφανίζονται» μυστηριωδώς και κανείς δεν ξέρει τι απέγιναν.

Οι ειδικοί βλέπουν ότι η Ελλάδα δεν είναι πια μια ενδιάμεση χώρα, αλλά χώρα προορισμού. Λόγω της κομβικής γεωγραφικής της θέσης, δυστυχώς θεωρείται ένα από τα κέντρα της εμπορίας ανθρώπων στην Ευρώπη. Περίπου 89.000 άνθρωποι ζουν σε συνθήκες σύγχρονης δουλείας στην Ελλάδα σήμερα, σύμφωνα με την Α21.

Στη χώρα μας, ένα στα τρία θύματα sex trafficking είναι παιδί ή έφηβος/η. Είναι αδιανόητο αλλά οι αριθμοί είναι αμείλικτοι. Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία της UNICEF, δύο εκατομμύρια παιδιά εξαναγκάζονται στην πορνεία, κάθε χρόνο.

«Το 23% των θυμάτων trafficking είναι παιδιά», μου λένε ειλικρινά σοκαρισμένες οι τέσσερις γυναίκες της θεατρικής ομάδας «Ανδρομέδα». Η Φανή Γρύλλη, Ντίνα Κούκου, Σοφία Ρούβα και Αναστασία Τσούτση έχουν περάσει τους τελευταίους μήνες κάνοντας ενδελεχή έρευνα για την εμπορία ανθρώπων. Οι τέσσερις ηθοποιοί αποφάσισαν να βουτήξουν στον σκοτεινό κόσμο ενός «αόρατου εγκλήματος», όπως λένε και να συνθέσουν ένα έργο, βασισμένο σε πραγματικά γεγονότα και μαρτυρίες.

Η ομάδα «Ανδρομέδα» και ο Κοραής Δαμάτης μάς καλούν να κοιτάξουμε αυτό που κανείς δεν θέλει να δει, ότι «σήμερα άνθρωποι αγοράζονται και πωλούνται με τον πιο εύκολο τρόπο». Οι γυναίκες της «Ανδρομέδας», άλλωστε, έχουν συνηθίσει να καταπιάνονται με δύσκολα κοινωνικοπολιτικά θέματα, όπως η παιδική κακοποίηση ή η διαπόμπευση των οροθετικών γυναικών  το 2012. Αυτό το εξαιρετικά σοβαρό περιστατικό που στιγμάτισε την ελληνική κοινωνία έγινε η παράσταση «Γυναίκες από χώμα», τρία χρόνια πριν, και πάλι βασισμένη σε πραγματικές μαρτυρίες.

Οι ηθοποιοί της «Ανδρομέδας» συναντήθηκαν στη δραματική σχολή και καταλάβαν ότι έχουν κοινό όραμα για το είδος του θεάτρου που θέλουν να κάνουν. Και οι τέσσερις βλέπουν την τέχνη ως «μέσο για διαμαρτυρία και αφορμή για κοινωνική δράση», μια φράση στην οποία «ορκίζονται».

Μετά την περσινή καραντίνα, επηρεασμένες κι από την απομόνωση που επιβλήθηκε, καταπιάστηκαν με το ζήτημα της εμπορίας ανθρώπων. Όπως λένε, συνειδητοποίησαν ότι ανά πάσα στιγμή όλοι μπορεί να βρεθούμε υπό οποιοδήποτε περιορισμό. Ήθελαν να δώσουν φωνή στα θύματα του trafficking που δεν τους ανήκει τίποτα, ούτε καν ο εαυτός τους.

Σοφία Ρούβα: Το περιβάλλον είναι φουτουριστικό. Βρισκόμαστε σε ένα υπόγειο στρατόπεδο συγκέντρωσης, σε μια πόλη κάτω από τη γη. Μιλάμε για μια δυστοπική συνθήκη στο κοντινό μέλλον. Μια οικουμενική κυβέρνηση έχει μπει στη ζωή των ανθρώπων και ορίζει τη ζωή τους. Οι πολίτες έχουν χωριστεί σε “συστημικούς” και “έξω-συστημικούς”. Οι έξω-συστημικοί είναι άνθρωποι που δεν μπορούν να είναι παραγωγικοί ή εναντιώνονται στη νέα τάξη πραγμάτων.

Ανήκουν σε ευπαθή ομάδα, δεν μπορούν να κάνουν παιδιά ή έχουν άλλο σεξουαλικό προσανατολισμό. Όλοι αυτοί καταλήγουν στα υπόγεια στρατόπεδα συγκέντρωσης. Ένας άνθρωπος που έχει πέσει θύμα εμπορίας οργάνων, ένα θύμα sex trafficking, ένα κορίτσι που είχε πουληθεί ως ανήλικη νύφη, χαρακτήρες που έχουν υπάρξει μάρτυρες συναντιούνται σε έναν από τους θαλάμους του στρατοπέδου και ο καθένας φέρει τον δικό του κόσμο στο έργο.

Αναστασία Τσούτση: Ο δικός μου χαρακτήρας ήταν μάρτυρας ενός συμβάντος, αλλά όταν έπρεπε να δράσει δεν έδρασε. Φοβόταν και γι’ αυτό ποτέ δεν έκανε αυτό που ιδεολογικά πίστευε. Τώρα, δεν αντέχει να ζει έτσι. Η Άννα μού δανείζει την ιστορία της κι εγώ της δίνω κομμάτια από τον εαυτό μου.

Είναι πολύ βίαιο, σα να έχεις ένα καθρέφτη που δεν θες να κοιτάξεις και κάποιος σου κρατάει το κεφάλι για να δεις. Έκλαψα πάρα πολλές φορές, χτυπιόμουν κάτω κι έλεγα “πώς θα τα πεις εσύ αυτά”; Σκεφτόμουν “κι εσύ τι κάνεις, ρε Αναστασία;”. Πολλές φορές, αισθάνομαι αμήχανα με πράγματα που βλέπω στον δρόμο ή με ανθρώπους που θέλω να βοηθήσω αλλά δεν ξέρω πώς.

Φανή Γρύλλη: Κάνω μια κοπέλα που έχει πέσει θύμα sex trafficking, τη Μιργιάνα. Είναι ένα κορίτσι που απήχθη σε πολύ νεαρή ηλικία και από τότε έπεφτε σε χέρια εκμεταλλευτών για αρκετά χρόνια. Το μόνο σίγουρο είναι ότι δεν πρέπει να υπάρχει ενοχή στο θύμα που δεν μπόρεσε ή άργησε να ζητήσει βοήθεια. Δεν φταίει το ίδιο για την κατάστασή του. Μιλάμε για σεξουαλική παραβίαση και δεν ξέρω γυναίκα που δεν έχει υποστεί σεξουαλική παραβίαση, είτε μιλάμε για μια απόλυτη παραβίαση των ορίων μας, είτε για παρενόχληση.

Υπήρχαν φορές στις πρόβες που δεν είχα τον έλεγχο και γινόταν πολύ προσωπικό, οπότε αντί να κουβαλάω τον «σταυρό» του χαρακτήρα, κουβαλούσα τον δικό μου «σταυρό». Εκεί χάνεται λίγο η ισορροπία. Όλη αυτή η συναισθηματική φόρτιση μπορεί να έρθει μετά την παράσταση. Η ιστορία πρέπει να ειπωθεί σαν κάτι που δεν αφορά εμένα προσωπικά.

Σοφία Ρούβα: Εγώ είμαι η Χαναάν, η οποία πουλήθηκε από τον πατέρα της ως νύφη, πριν κλείσει τα 14. Βασίζεται σε δύο πραγματικές ιστορίες κοριτσιών από την Υεμένη. Στη δική μας εκδοχή, η Χαναάν έφερε στον κόσμο ένα παιδάκι που δεν το έχει εκείνη, της το έχουν πάρει. Το διαφορετικό μ’ αυτό το έργο είναι ότι δεν έχεις να υποδυθείς κανένα φανταστικό χαρακτήρα. Πρέπει να δώσεις σάρκα και οστά σε έναν άνθρωπο, ο οποίος έζησε πραγματικά αυτά τα περιστατικά και είναι πολύ σημαντικό να μπορείς να αφαιρέσεις τον εαυτό σου, για να δώσεις ζωή σε έναν άλλον άνθρωπο.

Είναι μια πολύ ενδιαφέρουσα διαδικασία, η οποία σίγουρα σε κάνει να χάνεις τον ύπνο σου, με την ουσιαστική συνειδητοποίηση ότι όλα αυτά συμβαίνουν και δεν είναι μακριά μας. Στο τέλος της ημέρας, για εμάς και τον σκηνοθέτη μας, Κοραή Δαμάτη, το πιο σημαντικό είναι να ακουστούν αυτοί οι άνθρωποι και οι ιστορίες τους, για να φτάσουν σε όσο πιο πολλά αυτιά γίνεται.

 Ντίνα Κούκου: Υποδύομαι τη Μάρθα, μια νέα δικηγόρο. Βρίσκεται στο στρατόπεδο μετά την καταδίκη της. Στοχοποιήθηκε, επειδή ήταν πολύ ενεργή, όσον αφορά την υπεράσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Αλλοίωσαν τα στοιχεία σε μια υπόθεση και την καταδίκασαν. Πρόκειται για έναν άνθρωπο ήρεμο, πολύ συνειδητοποιημένο και με μεγάλη ενσυναίσθηση.

Η ίδια συνδέεται με την εμπορία ανθρώπων με έναν λίγο διαφορετικό τρόπο από αυτόν του θύματος. Είναι δύσκολο να παίζεις τέτοιους ρόλους, κυρίως, επειδή ό,τι κάνουμε θέλουμε να γίνεται με μεγάλο σεβασμό στα βιώματα των ανθρώπων. Η καθοδήγηση του Κοραή Δαμάτη, ήταν πολύτιμη για μας, για να βγάλουμε το καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα.

Σοφία Ρούβα: Θα σου απαντήσω με ένα παράδειγμα. Είχαμε μια κουβέντα με δύο κοπέλες από την Α21 (σ.σ. ΜΚΟ για την καταπολέμηση της εμπορίας ανθρώπων) και μας έλεγαν πόσο δύσκολο είναι να πείσουν τους ανθρώπους που υποψιάζονται πως συμβαίνει κάτι ανησυχητικό δίπλα τους ότι μπορούν να το καταγγείλουν με ασφάλεια. Πολλές φορές, φοβούνται ότι θα στοχοποιηθούν. Κούριερ που είδαν κάτι περίεργο σε ένα σπίτι που παρέδωσαν ένα δέμα, οδηγοί ταξί έρχονται σε επαφή με την Α21. Τα ίδια τα θύματα, αρκετές φορές, τους παίρνουν τηλέφωνο και το κλείνουν.

Αναστασία Τσούτση: Έχουμε μεγαλώσει γενιές και γενιές με το «πού να μπλέκω τώρα;», «ακόμα και να κάνω κάτι δεν θα αλλάξει τίποτα», «ιδέα σου είναι, δεν συμβαίνει τίποτα». Εγώ αναρωτιέμαι: ο πελάτης που πάει σε έναν οίκο ανοχής είναι σίγουρος ότι οι εργαζόμενες δεν είναι θύματα trafficking, αλλά σεξεργάτριες που έχουν επιλέξει να βρίσκονται εκεί;

Φανή Γρύλλη: Ο καθένας μας μπορεί να παγιδευτεί στα κυκλώματα του trafficking ανά πάσα στιγμή. Είναι εγκλωβισμένοι πάρα πολλοί άνθρωποι από χαμηλά κοινωνικά στρώματα, μέχρι άτομα με μεγάλη οικονομική άνεση που απήχθησαν στο μέρος όπου έκαναν διακοπές, για παράδειγμα. Βρέθηκαν στο λάθος μέρος τη λάθος στιγμή.

Σοφία Ρούβα: Μια φωτογραφία που βρήκα κατά τη διάρκεια της έρευνας, δεν θα την ξεχάσω ποτέ. Τη φέρω στο μυαλό μου πολύ έντονα. Έδειχνε ένα νεκρό μωρό που είχε βρεθεί μέσα σε μια κούτα. Του είχαν πάρει τα όργανα.

Αναστασία Τσούτση: Είναι μια φράση από το έργο που έχει να κάνει με τους ανθρώπους που γίνονται μάρτυρες περιστατικών trafficking: «Τι λες ρε Θέμη; Εγώ δεν ακούω τίποτα».

 Φανή Γρύλλη: Σ’ όλο το έργο υπάρχουν στιγμές που μ΄ έχουν κάνει να μαγκώσω. Ωστόσο, μου έχει μείνει μια πληροφορία που έμαθα κατά τη διάρκεια της έρευνας. Το 22,7 % του παγκόσμιου πληθυσμού ζει με ημερομίσθιο κάτω του ενός δολαρίου. Μου πήρε λίγη ώρα να αντιληφθώ τι σημαίνει αυτό. Είναι το ¼. Αυτό με σόκαρε αρκετά.

Ντίνα Κούκου: Αυτό που δεν θα ξεχάσω ποτέ είναι ο αριθμός 1109 , η γραμμή πληροφόρησης για την εμπορία ανθρώπων.

Τα θύματα ή οποιοσδήποτε έχει πληροφορίες για κάποια πιθανή περίπτωση μπορεί να καλέσει την 24ωρη γραμμή της Α21, 1109.

Η παράσταση «Εμπόριο» ανεβαίνει στο θέατρο Radar μέχρι τις 21 Νοεμβρίου. Τετάρτη και Κυριακή στις 19:00, Πέμπτη, Παρασκευή, Σάββατο στις 21:00.

Την Κυριακή 14 Νοεμβρίου, στο Θέατρο RADAR θα πραγματοποιηθεί ανοιχτή συζήτηση με ειδικούς για το ζήτημα της εμπορία ανθρώπων.

Ώρα έναρξης της παράστασης: 19.00, ώρα έναρξης ανοιχτής συζήτησης: 20.30

Συγγραφή Έργου/Σύνθεση κειμένων: Κοραής Δαμάτης και Θεατρική Ομάδα Ανδρομέδα

Σκηνοθεσία-Φωτισμοί: Κοραής Δαμάτης
Σκηνικά – κοστούμια: Παύλος Ιωάννου

Παίρνουν μέρος αλφαβητικά:
Φανή Γρύλλη
Ντίνα Κούκου
Απόστολος Μπαχαρίδης
Σοφία Ρούβα
Αναστασία Τσούτση
Νεκτάριος Φαρμάκης

Παραγωγή: Θεατρική Ομάδα Ανδρομέδα

Φωτογραφίες παράστασης: Χρήστος Κοτσιρέας

Trailer Παράστασης: Θωμάς Παλυβός